Bliskie starcia – Jean Bart

Witamy w kolejnej odsłonie „Bliskich starć”, w których przyglądamy się bliżej historiom najsłynniejszych okrętów wojennych minionych czasów.

Tematem dzisiejszego artykułu jest potężny francuski pancernik   IX Jean Bart, który wkrótce znów będzie pływać w World of Warships.

Przeszłość

Jest rok 1940, a armia francuska w Europie szybko traci kolejne tereny w obliczu zmechanizowanego pochodu armii niemieckiej w kierunku Paryża. W czerwcu porażka wydawała się już nieunikniona i rząd musiał rozpocząć prace na warunkami kapitulacji. Marynarka francuska była wtedy jedną z największych i najnowocześniejszych na świecie, gdyby więc wpadła w ręce niemieckie, mogłaby się okazać wielkim zagrożeniem dla aliantów. Mając to na uwadze, zwierzchnik francuskiej marynarki, admirał François Darlan złożył obietnicę Winstonowi Churchillowi: miał nie pozwolić, by jego flota, którą sam w ostatnich latach modernizował i rozbudowywał, przeszła na własność przeciwnika.

Program budowy okrętów Darlana był pod wieloma względami podobny do tych, które wdrożyły inne światowe potęgi w latach 30., skupiający się głównie na neutralizację zagrożenia, jakie stanowiły okręty wojenne zbudowane niedawno przez Niemcy i Włochy, takie jak „pancerniki kieszonkowe” czy pancerniki klasy Vittorio Veneto.

Richelieu. Nowy Jork. 1943

Jedną z takich odpowiedzi była klasa Richelieu. Nowy pancernik odziedziczył wiele cech po mniejszych i starszych okrętach klasy Dunkerque, z których najbardziej charakterystyczną jest skupienie wszystkich wież w części dziobowej (rozwiązanie zainspirowane brytyjskimi koncepcjami z lat 20. I 30., jak np. HMS Nelson). Bateria składała się z dwóch wież po cztery działa kal. 380 mm, co stało się już znakiem firmowym francuskich pancerników. Większa liczba dział w jednej wieży oznaczała, że potrzeba było mniej pancerza, by je osłaniać, dzięki czemu masa była niższa, a prędkość wyższa.

Niestety, mniej wież oznaczało również większe prawdopodobieństwo uszkodzenia artylerii zaledwie kilkoma trafieniami, więc francuscy inżynierowie pieczołowicie pracowali nad rozwiązaniem tego problemu. Pomiędzy wieżami pozostawiono sporo miejsca, a nadbudówkę przesunięto w kierunku rufy. Wieże posiadały wewnątrz osobne przedziały, co zmniejszało rozprzestrzenianie się uszkodzeń. Większość uzbrojenia dodatkowego, wraz z trzema wieżami dział kal. 152 mm, umieszczono na rufie w układzie delta. Osiągnięcie wysokiej prędkości bez uszczerbku na opancerzeniu czy uzbrojeniu było jednym z głównych celów i 32 węzły, które okręt mógł maksymalnie osiągać, plasowały go na samym szczycie listy najszybszych pancerników świata, ustępując tylko klasie Iowa.

Walka czy ucieczka

Jean Bart, który są nazwę zawdzięcza XVII-wiecznemu korsarzowi francuskiemu, był drugim z pancerników należących do klasy Richelieu. Jego budowa rozpoczęła się w 1936 roku w Saint-Nazaire i do momentu francuskiej kapitulacji w połowie czerwca 1940 roku był ukończony w zaledwie trzech czwartych i tylko jedna z jego wież głównych działała. W takich okolicznościach Jean Bart, wraz ze swoim okrętem siostrzanym Richelieu i dużą liczbą innych okrętów Marine Nationale wyruszył z Francji, by schronienia szukać w afrykańskich koloniach Francji. Gdy okręty rozpoczynały swój rejs, podpisywano zawieszenie broni, w którym gwarantowano, że Francja będzie mogła pozostać częściowo niepodległym państwem satelickim Niemiec o nazwie Francja Vichy, pod warunkiem, że pozostanie neutralna wobec toczącej się wojny.

Chociaż niektóre okręty przeszły na stronę Marynarki Wolnych Francuzów, operującej głównie w Wielkiej Brytanii, Jean Bart, podobnie jak większość okrętów wojennych Francji, przeszedł pod dowództwo państwa Vichy, skupiając się na obronie neutralności francuskich kolonii. Jednak zarówno Niemcy, jak i Brytyjczycy byli nieufni w stosunku do Francuzów. François Darlan, sam będący reprezentantem nowego rządu Vichy, odczuwał wielką awersję w stosunku do Wielkiej Brytanii, zwłaszcza od chwili, gdy Royal Navy zaatakowała jego flotę w pobliżu Mers-el-Kébir w lipcu 1940 roku.

Jean Bart zawinął do portu w Casablance (Maroko) 22 czerwca i został zacumowany obronnie w przystani. Wiele z jego cięższych dział przeciwlotniczych zdemontowano i wykorzystano do ufortyfikowania miasta, a zasoby niezbędne do ukończenia jego budowy nie były póki co dostępne. Minął niemal rok, zanim przyrządy nawigacyjne i sterowania ogniem zostały wysłane do Casablanki w celu ich zamontowania.

Jean Bart w Casablance. W pobliżu widoczne są sieci torpedowe.

Operacja Torch

Jean Bart, choć był jeszcze ukończony i oficjalnie wcielony służby, w listopadzie 1942 roku zaliczył swoje najbardziej godne odnotowania starcie. Alianckie dowództwo wraz z siłami Wolnych Francuzów planowało operację Torch: inwazję na Północną Afrykę. Chociaż amerykańscy dyplomaci negocjowali z francuskimi przywódcami w Afryce, ich wsparcie nie zostało uzyskane i reakcja na ewentualną aliancką okupację pozostawała nieznana.

Od: Námořní legendy: USS Massachusetts

Gdy flota inwazyjna zbliżyła się do Casablanki wczesnym rankiem, artyleria nabrzeżna otworzyła ogień i amerykanie odpowiedzieli tym samym. Francuzi liczyli na małą flotę, złożoną z dziewięciu niszczycieli, jednego lekkiego krążownika i jedenaście łodzi podwodnych zacumowanych w pobliżu Jean Bart, a także trzy stanowiska artylerii lądowej. Okręt i łodzie podwodne, które nie zostały uszkodzone lub zniszczone ostrzałem US Navy, próbowały przepędzić napastników torpedami i ogniem małokalibrowej artylerii, ale z marnym skutkiem.

Port w Casablance w czasie ataku. Jean Bart widoczny po lewej.

Jean Bart, nadal stojący nieruchomo w porcie, zaczął o sobie przypominać strzałami z jego jedynej działającej wieży głównej. Działa USS Massachusetts obróciły się wtedy w kierunku nowego zagrożenia, a bombowce startujące z USS Ranger rozpoczęły naloty. Zrzucone bomby uszkodziły Jean Bart tylko w niewielkim stopniu, ale USS Massachusetts zaliczył kilka trafień, z czego pierwsze w, na szczęście pusty, magazyn nieczynnej wieży głównej. Precyzyjny strzał pociskiem kal. 406 mm uszkodził z kolei mechanizm obrotu drugiej wieży, tymczasowo ją uciszając.

USS Massachusetts strzela do pozycji francuskich. Po lewo widać łuski po dopiero co wystrzelonych pociskach kal. 406 mm.

Mechanizm obrotu wieży szybko naprawiono i dwa dni później działa Jean Barta znów obudziły się do życia, strzelając do alianckiej floty eskortowej i prawie trafiając krążownik USS Augusta. Chorąży Richard Belt, członek jego załogi, zapisał w swoim pamiętniku:

Wywołało to zdecydowaną reakcję bombowców nurkujących USS Ranger, które zaliczyły dwa trafienia (w dziób i rufę) sprawiając, że Jean Bart osiadł na dnie płytkiej przystani. Następnego dnia  po zakończeniu burzliwych negocjacji François Darlan, najwyższy stopniem oficer francuski w Afryce Północnej, zawarł z aliantami ugodę i przeszedł na ich stronę. Zakończyło to bitwę pod Casablanką. Richard Belt zapisał:

Jean Bart w Casablance po bitwie. Uszkodzenia wywołane bombą lotniczą są widoczne na pierwszy rzut oka.

Po wojnie

Jean Bart został następnie uniesiony z dna przystani i naprawiony, by dołączyć do walk przeciwko siłom Osi. Początkowo miał zostać wysłany do Stanów Zjednoczonych i tam przezbrojony, co pozwoliłoby mu na granie aktywnej roli w wojnie tak jak jego okręt siostrzany Richelieu, ale komplikacje wynikające z różnic pomiędzy amerykańskimi i francuskimi okrętami opóźniły wszelkie działania.

Jean Bart pozostał w Casablance do końca wojny. Po powrocie do Francji admiralicja nie była pewna co z nim zrobić i czy w ogóle warto było dokańczać jego budowę. Ostatecznie zdecydowano się go zachować, instalując dodatkowe uzbrojenie przeciwlotnicze, by przystosować go do powojennej doktryny wojennej. Jean Bart został ostatecznie wcielony do służby w 1949 roku, jako ostatni pancernik w historii Marynarki Francuskiej, zanim lotniskowce zastąpiły pancerniki w charakterze okrętów flagowych. Do chwili zezłomowania w 1970 roku Jean Bart uczestniczył w jeszcze jednej godnej odnotowania akcji bojowej, gdy w 1956 roku dołączył do flot izraelskiej i brytyjskiej, by wywrzeć nacisk na rząd egipski w trakcie drugiej wojny arabsko-izraelskiej.

Przywracanie Jean Bart do życia w World of Warships

Źródło: Portal WoWs