World of Weirdships – Monitory

Jak wiecie, okręty w równym stopniu są zabójcze, jak i przepiękne: nie bez powodu są podstawą dla społeczności modelarskiej. Jednak część z nich, jak na przykład monitory, były po prostu dziwne…

Czym były monitory?

Monitory były okrętami obronnymi, dość popularnymi w stuletnim okresie pomiędzy wojną secesyjną a wojną w Wietnamie. W zasadzie były to mobilne forty o różnych rozmiarach, których przeznaczenie ograniczało się do operacji w pobliżu portów i wybrzeży. Ponieważ nie oczekiwano od nich żeglugi po otwartym morzu, inżynierowie mieli spore pole manewru w optymalizacji funkcji obronnych tego okrętu.

• Mniej kominów, kiosków, a także niektórych kajut dla załogi i silników; monitory nie potrzebowały tak skomplikowanej konstrukcji.
• W związku z powyższym, było na nich mnóstwo miejsca na działa o kalibrach charakterystycznych dla największych pancerników, zamontowane na kadłubie o rozmiarze podobnym do przeciętnego niszczyciela.
• Dzięki temu, że fale na pełnym morzu nie były problemem, kadłub mógł być mocno zanużony, co znacznie obniżało jego profil i utrudniało trafienie.

Jakie są początki monitorów?

USS Monitor jest nazwą nadaną przez United States Navy rewolucyjnemu, nowemu okrętowi zwodowanemu w 1862 roku. W czasach, gdy napęd parowy wciąż był w powijakach, zwyczajową praktyką przy budowie pancerników było uzupełnienie silników parowych o maszty żeglowne i rozłożenie dział po obu burtach; wymuszało to tym samym manewrowanie całym okrętem, jeśli chciało się osiągnąć maksymalną siłę ognia. Projektant Monitora bez żalu pozbył się żagli i dodał ciężkie, metalowe płyty znajdujące się na całej długości okrętu, ze 127 mm pancerza na pasie oraz 229 mm grubości pancerza na nadbudówce.

USS Monitor

Brak przeszkód na pokładzie pozwolił na wykorzystanie wieży obrotowej, która była w stanie ostrzeliwać ruchome cele na pełnym dystansie ze swoich dwóch 280 mm dział, bez potrzeby manewrowania okrętem. Okręt był w zasadzie ojcem współczesnych pancerników, a jego nazwa „Monitor” szybko przyjęła się wśród marynarzy jako oznaczenie nowego typu okrętów wojennych. W miarę ewolucji różnił się jednak coraz bardziej od okrętów pełnomorskich, co uczyniło z okrętów mu podobnych klasę wychwalanych pływających dział, którymi ostatecznie zostały w XX wieku.

Dziwne monitory

Klasa Marshal Ney 

Podczas I wojny światowej Royal Navy uznało za właściwe szybkie zaprojektowanie i złożenie kilku monitorów z części zamiennych innych okrętów w celu wsparcia ciężką artylerią sprzymierzonych oddziałów w Belgii ze strony kanału La Manche.

Mimo, iż miały spore problemy ze słabymi (i dosyć wybuchowymi) silnikami, Marshal Ney zdołał skutecznie ostrzelać niemieckie pozycje i przegnać niszczyciele Kaiserliche Marine z dala od wybrzeży Wysp Brytyjskich w oddzielnych potyczkach.

Monterey 

USS Monterey został zwodowany w 1891 roku; w samą porę, aby uczestniczyć w wojnie amerykańsko-hiszpańskiej. W tamtych czasach monitor był wciąż dosyć nową koncepcją w świecie marynarki wojennej, którą jednak US Navy rozpowszechniała.

Pomimo bardzo niskiego kadłuba (tak niskiego, że przypominał dryfujący komin), Monterey świetnie dał sobie radę z przepłynięciem Pacyfiku, a następnie skutecznie zbombardował hiszpańskie pozycje na Filipinach.

Klasa Gorgon 

Bjørgvin i Nidaros powstały w Wielkiej Brytanii na zlecenie Norwegian Navy, lecz na początku I wojny światowej odkupiła je Royal Navy, gdyż myślała, że zostaną ukończone przed 1918. Mimo dosyć dużych rozmiarów jak na monitory, przemianowane Gorgon i Glatton reprezentowały małe, dziwnie wyglądające pancerniki ze zbyt dużymi wieżami zwiadowczymi oraz jednodziałowymi wieżami.

HMS Glatton odniósł uszkodzenia wskutek wybuchu magazynu przed stoczeniem jakiejkolwiek bitwy, lecz HMS Gorgon dał się mocno we znaki niemieckim pozycjom w Belgii podczas ostatnich miesięcy wojny.

Novgorod 

Ta rosyjska wersja powstała we wczesnej fazie rozwoju konstrukcji monitora w XIX wieku, gdy wyobraźnia inżynierów morskich wiodła ich bardzo, ale to bardzo daleko. Chcieli większych dział i grubszego pancerza bez zwiększania nośności okrętu; okrągły kadłub został zaprojektowany do pełnego wykorzystania przestrzeni.

Jednocześnie wokół okrętu narastały historie o jego nieprzemyślanej konstrukcji jak np. obracanie podczas ostrzału i niestabilność na niespokojnych wodach. Mimo to Novgorod został zbudowany do obrony wybrzeża i dzielnie sprawdzał się w tej roli do 1903.

Faà di Bruno 

Prawdopodobnie jeden z najdziwniejszych monitorów, Faà di Bruno był praktycznie barką z wieżą. Włoski rząd anulował budowę pancernika Cristoforo Colombo, lecz wciąż mieli w posiadaniu 381 mm działo.

Regia Marina zdecydowała się na podłączenie tego uzbrojenia do nadwyżkowych silników łodzi torpedowej i przy użyciu odrobiny betonu stworzono monitora. Faà di Bruno służył zarówno w pierwszej, jak i drugiej wojnie światowej, lecz w późniejszej fazie konfliktu został przechwycony przez Niemców i nazwany Biber („Bóbr”).

President Masaryk 

President Masaryk należał do podkategorii monitorów rzecznych; największy rzeczny okręt okazał się bardzo skuteczny na spokojnych wodach rzeki. Republika Czechosłowacka jako kraj śródlądowy uczyniła ten okręt flagowym dla swojej floty.

Z zamontowanymi czterema działami kal. 66 mm i pełnym arsenałem min patrolował on Dunaj ze swej bazy w Bratysławie. Wraz z inwazją na region w 1939 pieczę nad nim przejęli Niemcy i nazwali go „Bechelaren”, poddali znacznym modyfikacjom i doposażyli. Wziął udział w starciu przeciwko radzieckim kanonierkom na Węgrzech.

Fort Drum 

Mimo, iż nie jest to dokładnie monitor (nie jest to nawet tak naprawdę okręt), Fort Drum zasługuje na kilka słów w związku ze swoim dziwnym wyglądem, który sprowadził na niego przydomek „Betonowy pancernik”.

To, co teraz jest Fortem Drum, kiedyś było wyspą przy ujściu Zatoki Manilskiej na Filipinach. W 1909 został włączony do miejskiej obrony przez zabudowę wokół niego olbrzymiego bunkra i zainstalowanie czterech 356 mm dział na dwóch wieżach. Ostateczna forma przypominała monitor.

Źródło: Portal WoWs